... Στη δε κατασκευή του θόλου έχουν χρησιμοποιηθεί ελαφρόπετρες από τη Ρόδο που φέρουν την επιγραφή "Μεγάλης Εκκλησσίας του Κωνσταντίνου"...
Περιοχή Τσινίκι στον Αρχάγγελο Ρόδου.
Για την κατασκευή του ναού χρησιμοποιήθηκαν δομικά υλικά και τεχνίτες από όλες τις επαρχίες της αυτοκρατορίας. Η επιλογή των υλικών και του τρόπου δόμησης διατηρείται από την Παλαιοχριστιανική περίοδο. Μάρμαρα έγχρωμα και μη, πλίνθοι και κεραμίδια, τοιχοποιίες με ισχυρά κονιάματα, ορθομαρμαρώσεις με περιμετρικές ζεύξεις, μαρμαροθετήματα, επιστοίχια ψηφιδωτά χρησιμοποιούνται εξίσου.
Οι θόλοι γίνονται κατά κανόνα από οπτά ελαφρά τούβλα που συνδέονται με ισχυρότατο κονίαμα. Τον 6ο αιώνα, επί Ιουστινιανού, καθιερώνονται για πρώτη φορά οι πλίνθοι και το χτίσιμο χωρίς ξυλότυπους. Ακόμη και στην Αγια Σοφιά χρησιμοποιούνται παλαιότεροι κίονες και κιονόκρανα. Οι μεγάλοι πεσσοί που φέρουν τα φορτία των τρούλων έχουν κατασκευασθεί από λαξευτούς λίθους με άριστη μεταξύ τους εφαρμογή.
Συγκριτική μελέτη των δομικών υλικών της Αγιά Σοφιάς με υλικά άλλων Βυζαντινών μνημείων της Πόλης (Θεοδοσιανά τείχη, Αγία Ειρήνη, Αγ. Σέργιος και Βάκχος) και με τη Μεγάλη Βασιλική της Ρόδου απέδειξε τη κοινή τεχνολογία κατασκευής και την προέλευση από τη Ρόδο των πρώτων υλών, που χρησιμοποιήθηκαν για την ανακατασκευή του Τρούλου της Αγιά Σοφιάς το 557 μ.Χ.
Η διερεύνηση των πρώτων υλών έγινε με νετρονική ενεργοποίηση, όπου η στατιστική επεξεργασία των αποτελεσμάτων έδειξε ότι οι πλίνθοι της Αγίας Σοφίας εμφανίζουν μεγάλη ομοιότητα με πλίνθους από τη Μεγάλη Βασιλική της Ρόδου (6ος αιώνα). Η μικροδομή, η κρυσταλλική σύνθεση, και οι φάσεις των κεραμικών της Αγιά Σοφιάς, των Βυζαντινών μνημείων της Πόλης, και της Μεγάλης Βασιλικής της Ρόδου εξετάστηκαν με ποροσιμετρία υδραργύρου, περίθλαση ακτίνων Χ (XR-D), θερμικές αναλύσεις (TGA, DTA) και ηλεκτρονική μικροσκοπία σάρωσης αντίστοιχα. Παράλληλα, έγιναν μηχανικές δοκιμές για υπολογισμό της εφελκυστικής αντοχής των πλίνθων της Αγιά Σοφιάς. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα δείγματα του τρούλου του 6ου αιώνα εμφανίζουν την πιθανότητα, να προέρχονται από πηλό της Ρόδου 90%. Οι κεραμικοί πλίνθοι της Αγιά Σοφιάς είναι κατασκευασμένοι από μη ασβεστιούχα, ομογενοποιημένη πάστα πηλού, με μικρά εγκλείσματα χαλαζία και είναι ψημένοι σε χαμηλή θερμοκρασία. Εμφανίζουν τοπική υάλωση στο αρχικό στάδιο και υψηλό πορώδες (40-45%). Ίδια χαρακτηριστικά εμφανίζουν και οι μη ασβεστιούχοι πλίνθοι της Ρόδου. Το μεγαλύτερο ποσοστό πορώδους στους πλίνθους της Αγιά Σοφιάς αντιστοιχεί σε πόρους από 0.3 μέχρι 0.8 μm. Αυτό σημαίνει είτε σκόπιμη επιλογή του πηλού, αποστράγγιση, κοσκίνισμα, καλούπωμα ή πίεση του πηλού. Τέλος, η εφελκυστική αντοχή εμφανίζει μέγιστο για τους πλίνθους του τρούλου του 6ου αιώνα, παρόλο το μεγάλο πορώδες τους.
Πηγή
Ιστορία της Ρόδου, Παπαχριστοδούλου Ι.Χ. σελ. 243
Περιοχή Τσινίκι στον Αρχάγγελο Ρόδου.
Για την κατασκευή του ναού χρησιμοποιήθηκαν δομικά υλικά και τεχνίτες από όλες τις επαρχίες της αυτοκρατορίας. Η επιλογή των υλικών και του τρόπου δόμησης διατηρείται από την Παλαιοχριστιανική περίοδο. Μάρμαρα έγχρωμα και μη, πλίνθοι και κεραμίδια, τοιχοποιίες με ισχυρά κονιάματα, ορθομαρμαρώσεις με περιμετρικές ζεύξεις, μαρμαροθετήματα, επιστοίχια ψηφιδωτά χρησιμοποιούνται εξίσου.
Οι θόλοι γίνονται κατά κανόνα από οπτά ελαφρά τούβλα που συνδέονται με ισχυρότατο κονίαμα. Τον 6ο αιώνα, επί Ιουστινιανού, καθιερώνονται για πρώτη φορά οι πλίνθοι και το χτίσιμο χωρίς ξυλότυπους. Ακόμη και στην Αγια Σοφιά χρησιμοποιούνται παλαιότεροι κίονες και κιονόκρανα. Οι μεγάλοι πεσσοί που φέρουν τα φορτία των τρούλων έχουν κατασκευασθεί από λαξευτούς λίθους με άριστη μεταξύ τους εφαρμογή.
Συγκριτική μελέτη των δομικών υλικών της Αγιά Σοφιάς με υλικά άλλων Βυζαντινών μνημείων της Πόλης (Θεοδοσιανά τείχη, Αγία Ειρήνη, Αγ. Σέργιος και Βάκχος) και με τη Μεγάλη Βασιλική της Ρόδου απέδειξε τη κοινή τεχνολογία κατασκευής και την προέλευση από τη Ρόδο των πρώτων υλών, που χρησιμοποιήθηκαν για την ανακατασκευή του Τρούλου της Αγιά Σοφιάς το 557 μ.Χ.
Η διερεύνηση των πρώτων υλών έγινε με νετρονική ενεργοποίηση, όπου η στατιστική επεξεργασία των αποτελεσμάτων έδειξε ότι οι πλίνθοι της Αγίας Σοφίας εμφανίζουν μεγάλη ομοιότητα με πλίνθους από τη Μεγάλη Βασιλική της Ρόδου (6ος αιώνα). Η μικροδομή, η κρυσταλλική σύνθεση, και οι φάσεις των κεραμικών της Αγιά Σοφιάς, των Βυζαντινών μνημείων της Πόλης, και της Μεγάλης Βασιλικής της Ρόδου εξετάστηκαν με ποροσιμετρία υδραργύρου, περίθλαση ακτίνων Χ (XR-D), θερμικές αναλύσεις (TGA, DTA) και ηλεκτρονική μικροσκοπία σάρωσης αντίστοιχα. Παράλληλα, έγιναν μηχανικές δοκιμές για υπολογισμό της εφελκυστικής αντοχής των πλίνθων της Αγιά Σοφιάς. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα δείγματα του τρούλου του 6ου αιώνα εμφανίζουν την πιθανότητα, να προέρχονται από πηλό της Ρόδου 90%. Οι κεραμικοί πλίνθοι της Αγιά Σοφιάς είναι κατασκευασμένοι από μη ασβεστιούχα, ομογενοποιημένη πάστα πηλού, με μικρά εγκλείσματα χαλαζία και είναι ψημένοι σε χαμηλή θερμοκρασία. Εμφανίζουν τοπική υάλωση στο αρχικό στάδιο και υψηλό πορώδες (40-45%). Ίδια χαρακτηριστικά εμφανίζουν και οι μη ασβεστιούχοι πλίνθοι της Ρόδου. Το μεγαλύτερο ποσοστό πορώδους στους πλίνθους της Αγιά Σοφιάς αντιστοιχεί σε πόρους από 0.3 μέχρι 0.8 μm. Αυτό σημαίνει είτε σκόπιμη επιλογή του πηλού, αποστράγγιση, κοσκίνισμα, καλούπωμα ή πίεση του πηλού. Τέλος, η εφελκυστική αντοχή εμφανίζει μέγιστο για τους πλίνθους του τρούλου του 6ου αιώνα, παρόλο το μεγάλο πορώδες τους.
Πηγή
Ιστορία της Ρόδου, Παπαχριστοδούλου Ι.Χ. σελ. 243
